Daha önceki yazılarımızda Node.js’te değişken tanımlama ve veri tiplerinden bahsetmiştik. Bu yazımızda ise operatörlere değineceğiz. Tüm programlama dillerinin olmazsa olmazlarından biri olan operatörler; aritmetik operatörler, atama operatörleri, karşılaştırma operatörleri, mantıksal operatörler olmak üzere beş bölüme ayrılıyor. Tüm bölümleri ayrı başlıklar altında inceleyelim.

Aritmetik Operatörler

Matematiksel işlemleri yapmak için kullanılır. Number tipindeki değişkenler üzerinde toplama(+), çıkarma(-), çarpma(*), bölme(/) ve mod alma(%) olmak üzere beş tanedir. Matematiksel operatörlerin işlem önceliği matematikteki kurallar ile aynıdır.

var total = 5.12+5; // 10.12
var division = 10/5; // 2
var multiplication = 5*6; // 30
var subtraction = 6-5; // 1
var mod = 7%5; // 2

Yukarıdaki kod parçasında iki sayıyı topladığımız gibi, number tipinde iki -ya da daha fazla- değişkeni de matematiksel operatörlerle kullanabiliriz.

var num1 = 10.12;
var num2 = 2;
var total = num1 + num2; // 12.12
var division = num1 / num2; // 5.06
var multiplication = num1 * num2; // 20.24
var subtraction = num1 - num2; // 8.12
var mod = num1 % num2; // 0.12

Matematiksel operatörler zaten herkesin bildiği yapılar oldukları için bu operatörleri tek tek açıklamaya gerek duymuyorum. Sadece mod(%) operatörünü açıklayacağım. Mod operatörü; operatörün solundaki sayının, sağındaki sayıya bölümünden kalanı verir. Yukarıdaki 7%5 örneği üzerinden açıklarsak, 7’nin 5’e bölümünden kalan 2’dir.

Ek olarak, aritmetik operatörlerde bir arttırma(++) ve bir eksiltme(–) operatörleri mevcuttur. Bu operatörler, kullanıldığı değişkenlerin değerini bir artırır ya da bir eksiltir. Kullanımı aşağıdaki gibidir.

var i = 0;
i++ // output: 1
<meta charset="utf-8">var i = 0;
++i // output: 1
<meta charset="utf-8">var i = 0;
i-- // output: -1
--i // output: -1

++ ve – operatörlerinin değişkenin başında veya sonunda kullanılması arasında ince bir fark vardır. Operatör eğer değişkenin önünde kullanılırsa, önce arttırma/eksiltme işlemi yapılır ardından asıl işlem(örn: loglama) yapılır. Eğer operatör değişkenin sonunda kullanılırsa, önce asıl işlem yapılır, sonra arttırma/eksiltme işlemi yapılır. Bunu en kolay değişken değerlerini loglayarak görebiliriz.

var i = 0;
console.log(i++); // output: 0
i = 0;
console.log(++i); // output: 1
i = 0;
console.log(i--); // output: 0
i = 0;
console.log(--i); // output: -1

Aritmetik Operatörlerde İşlem Önceliği

1. Çarpma(*) / Bölme(/)
2. Mod(%)
3. Toplama(+) / Çıkarma(-)

Aynı seviyedeki operatörlerde işlem sırası dikkate alınır. Soldan sağa doğru bakılan sıralamada önce hangi işlem yer alıyorsa o yapılır. İşlem önceliğini değiştirmek için aynı matematikte olduğu gibi parantezlerden yararlanabiliriz. Aşağıdaki örnekten işlem önceliklerini daha iyi anlayabiliriz.

Matematiksel Operatörlerde İşlem Önceliği

Aynı işlemi bir de parantezlerle yaparak toplama ve mod alma işleminin çarpma ve bölmeden önce yapılmasını sağlayalım.

Matematiksel Operatörlerde İşlem Önceliği - 2

Aritmetik operatörler number tipindeki değişkenler ve değerler ile kullanılabilir. Ancak + operatörü için bir istisna var. + operatörü, string tipindeki değişkenler ile kullanılabilir. String tipindeki bir değişkenle number ya da string tipindeki başka bir değişken + operatörü ile birleştirilebilir. Bunun sonucunda yeni değer string tipinde olur.

var str = "5";
var number = 5;
var result = str + number;
console.log(typeof result, result); // output: string 55

Atama Operatörleri

Atama operatörleri, adından da anlaşılacağı gibi bir değişkene veri atamak için kullanılır. En temel atama operatörü olan = operatörünü değişkenler ve veri tipleri yazılarımızda kullanmıştık. Atama operatörleri; sağındaki değeri, solundaki değişkene atama görevini üstlenirler. = operatörü bir değişkene değer atarken, bu operatör aritmetik operatörlerle birleştirilerek toplayarak atama, çıkararak atama, çarparak atama, bölerek atama ve mod alarak atama operatörlerine dönüşür.

var num = 0; // temel atama işlemi
var num2 = 1; // <meta charset="utf-8">temel atama işlemi
num += num2; // toplayarak atama, num = num + num2
num -= 6 // çıkararak atama, num = num - 6
num /= 2 // bölerek atama, num = num / 2
num *= num2 // çarparak atama, num = num / num2
num %= num2 // mod alarak atama, num = num % num2

Not: Aritmetik operatörlerle birleştirilen atama operatörleri sadece number tipindeki değişkenlerle kullanılabilir. + operatörü için istisnayı yukarıda açıklamıştık.

Karşılaştırma Operatörleri

Karşılaştırma operatörleri, iki değişkeni ya da değeri karşılaştırmak için kullanılır. Bu operatörler genelde koşullarda kullanırız. Bu operatörler kullanıldığında sonuç boolean veri tipinde oluşur.

Tablo 1 - Karşılaştırma Operatörleri

Bir de kod parçasında sonuçları görelim.

var str = "5";
var num = 5;
var result;
result = str == num // result = true
result = str === num // result = false
result = str != num // result = false
result = str !== num // result = true
result = str > num // result = false
result = str >= num // result = true
result = str < num // result = false
result = str <= num // result = true

Mantıksal Operatörler

AND(&&) Operatörü

AND operatörü, karşılaştırılan tüm değerlerin true olup olmadığını kontrol eder. Eğer tüm değerler true ise sonuç true, herhangi biri false ise sonuç false olacaktır.

Tablo 2 - AND Operatörü

OR(||) Operatörü

OR operatörü, karşılaştırılan değerlerden herhangi birinin true olup olmadığını kontrol eder. Eğer değerlerden en az biri true ise sonuç true, tüm değerler false ise sonuç false olacaktır.

Tablo 3 - OR Operatörü

NOT(!) Operatörü

NOT operatörü, verilen değerin tersini alır. Eğer verilen değer true ise sonuç false, false ise sonuç true olacaktır.

Tablo 4 - NOT Operatörü

Operatör konusunun da sonuna geldik. Bir sonraki makalede koşullardan bahsedeceğiz. Koşullarla birlikte yazdığımız uygulamayı nasıl yönlendirebileceğimizi göreceğiz. Hız kesmeden devam edelim!